سبک معماری رومانسک مربوط به قرون وسطی است و اصطلاح رومانسک به معنای مانند رومی است. این نوع سبک معماری توسط نورمانی های انگلیسی برای ساخت جزیره ی خودشان مورد استفاده قرار گرفت ، اگرچه عناصر سبک رومانسک قبل از فتح در انگلستان مورد استفاده قرار گرفته بود. این سبک همچنین به سبک نورمن معروف است.
برای تاریخ آغاز سبک رومانسک ، اتفاق نظر وجود ندارد ، پیشنهاد های مختلف از قرن ۶ تا ۱۱ میلادی برای اغاز این سبک وجود دارد ؛ این سبک تا روی کار امدن سبک گوتیک در قرن ۱۲ ، در اروپا پیش تاز بوده است.
نمونه هایی از معماری رومانسک را می توان در سرتاسر قاره اروپا یافت ، که آن را به اولین سبک معماری اروپایی از زمان معماری روم شاهنشاهی تبدیل کرده است.
رومانسک تلفیقی از سنت های رومی ، کارولینگی و اوتونی ، بیزانس و ژرمنی محلی بود. این سبک اولین سبک واقعا “اروپایی” معماری به حساب می آمده است.
این سبک محصول گسترش رهبانیت در قرن ۱۰ تا ۱۱ بود ؛زیرا ، برای اسکان بسیاری از راهبان و کشیشان و همچنین زائرانی که برای دیدن آثار مقدسین آمده بودند ، به کلیسا های بزرگتر نیاز بود. کلیسا های سبک معماری رومانسک به طور مخصوص قوس های نیم دایره ای برای پنجره ها ، در ها و شبستان ها دارند.
در رمانسک برای جلوگیری از آتش سوزی های ویرانگر طاق ها سنگ تراشی شده جایگزین طاق های چوبی شدند.
دوره های سبک معماری رمانسک
معماری رومانسک را می توان به طور کلی به ۲ دوره ی تقسیم کرد.
- رومانسک اولیه یا همان آغازین First Romanesque :
به ساختمان هایی در ایتالیا ، اسپانیا و بخش هایی از فرانسه اطلاق می شود که ویژگی های سبک رمانسک را در برمی گیرند و آن را با نام رمانسک لمباردی (Lombard Romanesque) نیز می شناسند.
این ساختمان ها در اواخر قرن ۱۰ میلادی و قبل از تأثیر صومعه کلونی (Cluny Abbey) بر روی معماری ساخته شده اند و در نتیجه ، بسیار ساده تر و غیر حرفه ای تر هستند.
دیوار های ضخیم ، عدم استفاده از مجسمه و به کار گرفتن طاق های تزئینی با الگو های ریتمیک از جمله ویژگی های رومانسک لمباردی (آغازین )به شمار می رود.
- سبک رومانسک :
در سبک رومانسک استفاده از طاق ضربی و سنگ های صیقل داده شده رواج داشت. در این مرحله این معماری به حد کمال و تعالی خودش رسیده بود و به عنوان یک سبک معماری در تمام طبقات مانند پادشا هان ، کشیش ها و اشراف زادگان محبوبیت داشت و انها قصر ، کلیسا و خانه خود را به این سبک طراحی و معماری می کردند. از سبک رومانسک در انگلیس ، به عنوان معماری نورمن یاد می شود.
اصطلاح پیش رمانسیک بعضی مواقع به معماری آلمان در دوران کارولینگیان و اوتانیان اطلاق می شود در حالی که رمانسیک اولیه به ساختمان های ایتالیائی ، اسپانیائی و قسمتی از فرانسه که خصوصیات رمانسیک دارند گفته می شود.
ویژگی های سبک معماری رومانسک :
به طور کلی ویژگی های معماری رومانسک را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- دیوار های ضخیم
- ستون های مقاوم
- طاق های رومی
- برج های بزرگ
ساختمان های سبک معماری رمانسک دارای اشکال کاملاً مشخص ، غالباً با الگو و نقشه ای بسیار منظم ، متقارن و ساده است.
این سبک بر شیوه های معماری رومی ها استوار است و ویژگی هایی همچون دیوار های ضخیم ، طاق های گرد و برج های بزرگ که میراث معماری رومی است را داراست.
ساختمان های رومانسک سازه های بسیار محکمی با دیوار های ضخیم بودند. کلیسا های رومانسک عمدتا از سنگ ساخته شده اند ، مخصوصاً در یک سقف طاقدار بزرگ ، سنگین است. برای نگه داشتن آن سقف بزرگ سنگی به دیوار های ضخیم و ستونذ های گسترده احتیاج بود.
سازندگان نمی توانستند دیوار ها را خیلی برش بزنند ، بنابراین پنجره ها کوچک هستند. کلیسا های رومانسک به همین دلیل در داخل تاریک بودند.
کلیسا های رومانسک امروزه نیز بخصوص در انگلستان که قبلاً این سبک بسیار محبوب بود ، همچنان زنده مانده اند. کلیسای جامع دورهام ، که در بالا نشان داده شده است ، یک نمونه قابل توجه است.
در سبک معماری رومانسک ساختمان ها در واقع شباهت زیادی به بنا های روم باستان ندارند حتی اگر از بسیاری از عناصر مشابه استفاده کنند.
برخی از معماران این سبک و دوره را تنها پلیی برای انتقال معماری به سبک گوتیک می دانند اما نباید فراموش کرد این سبک شاید از دل عصر تاریکی (Dark Ages) بیرون آمد و به اروپا روشنایی بخشید و بسیاری از کلیسا های آلمان از جمله ۱۲ کلیسای رومانسک کلن (Twelve Romanesque churches of Cologne) به این دوره تعلق دارند.
یکی از مهم ترین ساختمان های رومانسک کشور آلمان ، کلیسای جامع اشپیر (Speyer Cathedral) است که در قرن ۱۱ میلادی ، بزرگ ترین ساختمان در دنیای مسیحیت و نمادی از قدرت خاندان سالیان (Salian) به شمار می رفت.
سبک معماری رومانسک با کیفیت توده ای آن ، دیوار های ضخیمش ، طاق های گردش ، پایه ها محکم ، تاق های فنری برج های بزرگ و دالان های تزئین شده اش شناخته شده است.
ساختمان های سبک رومانسک شکل واضحی و خاصی را نشان می دهد و دارای نقشه های متقارن هستند بنابراین نمای کلّی آن ها نسبت به ساختمان های گوتیک که ساده تر به نظر می رسد.
اصطلاح رومانسک در حال حاضر برای دوران محدودتری از اواخر قرن ۱۰ تا قرن ۱۲ به کار می رود ؛ جهت توضیح روشی به کار می رود که قرون وسطایی شناخته شده و هنوز طاق های رومی را در خود دارد والبته خیلی ساده تر و نوعی با تکنیک های حاذقانه کمتر است.
کلام پایانی
در این مقاله به یکی از معروف ترین سبک های معماری جهان یعنی سبک معماری رومانسک و عناصر این سبک اشاره کردیم این نوع سبک را بیشتر در اروپا می توان دید و جزو اولین سبک های اروپایی به شمار می رود.
