سبک معماری اسلامی یکی از مشهورترین سبک ها و سنت های ساختمانی در جهان است. این رویکرد متمایز که به خاطر رنگدهای درخشان ، الگوهای غنی و متقارن خود مشهور است ، که از قرن ۷ تا به امروز در جهان اسلام محبوب بوده است.
در حالی که معماری اسلامی شامل سبک های مختلفی در کشورهای مختلف و قاره ها است ، ویژگی های خاصی وجود دارد که در سراسر جهان مشترک است. شناخت این عناصر اساسی و همچنین ویژگی های مخصوص هر جغرافیا به ما در درک این سبک هیجان انگیز ، بصری و تاریخی کمک می کند.
سبک معماری اسلامی در جهان
این سنت معماری عمدتا در دو نوع مکان یافت می شود:
- کشورهای دارای اکثریت مسلمان مانند ایران ، ترکیه و یا کشورهای عربی از جمله الجزایر ، مصر و عراق
- سرزمین هایی مانند اسپانیا و پرتغال که در قرون وسطی توسط مسلمانان فتح شده اند.
عناصر مشترک سبک معماری اسلامی
عناصر و ویژگی های خاصی در سبک معماری اسلامی وجود دارد که در سراسر جهان مشترک است ؛ این عناصر عبارتند از:
- مناره
مناره یک سازه گلدسته ای یا برج مانند است که دارای پنجره های کوچک و یک راه پله محصور است. مناره ها یکی از قدیمی ترین عناصر معماری اسلامی است و در کنار بیشتر مساجد یافت می شود.
یکی از کاربرد های اصلی مناره این است که به موذن اجازه می دهد از یک نقطه مرتفع که باعث پخش و قدرت بیشتر صدا می شود ؛ نمازگزاران را به نماز دعوت کند. این اتفاق سه مرتبه در روز انجام می شود : سحر ، ظهر و غروب آفتاب .
از قرن یازدهم ، برخی از مساجد به بیش از یک مناره مجهز شدند که این موضوع نشان می دهد که این مسجد توسط سلطان شیعی و یا پیروان این مذهب ساخته شده است.
- گنبد
مانند بسیاری از سبک های پیشگام معماری ( از جمله سنت های ساختمانی رنسانس بیزانس و ایتالیا ) معماران اسلامی نیز گنبدها را در طراحی های خود گنجانیده اند.
گنبد به عنوان یکی از مهمترین عناصر در معماری مساجد به طور خاص و به طور کلی معماری اسلامی در نظر گرفته شده است. استفاده از گنبدها در معماری اسلامی از دوره امویان در سال ۶۹۱ میلادی آغاز شد .
مسجد الاقصی ، زیارتگاهی در فلسطین اشغالی ، جزو اولین بناهای اسلامی است که از این عنصر معماری بهره می برد. این ساختمان هشت ضلعی با الهام از الگو های بیزانس با گنبدی چوبی ساخته شده است.
گنبد مسجدالاقصی برخلاف اکثر گنبدهای اسلامی که بر روی تزیینات استوار است ؛ بر روی استوانه ای قرار دارد که توسط ۱۶ پایه و ستون پشتیبانی می شود.
- طاق
یکی دیگر از شاخصه های مشترک در سبک معماری اسلامی طاق است. طاق های اسلامی که هم در ورودی ها و هم در فضای داخلی مشهود است ، به چهار سبک اصلی تقسیم می شوند:
- نوک تیز
- اوجی
- نعل اسبی
- چندگانه ( چند شکلی )
طاق نوک تیز
دارای یک طرح گرد با راس مخروطی است. قوسی با یک تاج نوک تیز است که دو طرف خمیده آن در بالای طاق با زاویه نسبتاً تیز به هم می رسند. این نوع قوس در نهایت به عنصر مهم معماری گوتیک تبدیل شد.
قوس اوجی
در معماری ، کاربرد اصلی این اصطلاح توصیف قوسی متشکل از دو دریچه آینه دار از چپ به راست و ملاقات در یک راس است. شبیه قوس نوک تیز است. با این حال ، نقطه آن از دو خط s شکل تشکیل شده است .
قوس نعل اسبی
قوس نعل اسبی ( که به آن قوس سوراخ کلید نیز گفته می شود ) با معماری مور همراه است. از آنجا که تاج آن می تواند گرد و یا نوک تیز باشد ، این نوع ساختار با بزرگ شدن و باریک شدن اضلاع آن تعریف می شود.
قوس های نعل اسب می توانند به صورت گرد ، نوک تیز یا لوب دار باشند. طاق نعل اسب و نیم دایره نوع غالب قوس مورد استفاده در قلعه های صحرای اموی در اردن ، سوریه و لبنان است .
قوس چند شکلی ( چندگانه )
مانند طاق نعل اسب از ویژگی های معماری مور است. این قوس دارای چندین ورق یا “برگ” است که منجر به شکل پوسته پوسته می شود. طاق چند لایه خصوصاً در هنر و معماری اسلامی و به ویژه در معماری موریتی اندلس و معماری مراکش و شمال آفریقا مشخص است.
اولین نمونه ها در برخی از طاق های مسجد جامع کوردوبا در اندلس ( اسپانیا امروزی ) وجود دارد ، به ویژه منطقه ماقسورا که مربوط به دوره خلیفه قرن ۱۰ است.
- جزئیات تزئینی
آخرین عنصر مشترک سبک معماری اسلامی توجه به جزئیات زینتی است. این رویکرد فاخر برای تزئینات که اغلب برای فضای داخلی اختصاص داده می شود ، شامل کاشی هایی مانند جواهرات است که در موزاییک های هندسی ، آجرکاری های طرح دار و تزئینات نگارگری نفیس قرار گرفته اند.
این تزیینات چشم نواز همراه با گنبدها ، طاق های جذاب و متمایز ، طبیعت متعالی بناهای سبک معماری اسلامی را به نمایش می گذارند.
کلام پایانی
سبک معماری اسلامی یکی از محبوب ترین سبک های معماری جهان از قرن ۷ به بعد است که نمونه هایی شاخص آن در کشور های آسیایی ، آفریقایی و اروپایی دیده می شود. البته ساز های این سبک در کشور های مختلف با توجه به فرهنگ شان تغییرات جزئی دارد اما عناصری مانند مناره ، گنبد ، طاق و … در تمام این سازه ها به کار رفته است.
